ابراهیم بن علی عاملی کفعمی
| محدث و نویسنده | |
|
| |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | تقی‌الدین ابراهیم بن علی عاملی کَفعَمی |
| نسب | از نسل حارث همدانی (صحابی حضرت علی(ع)) |
| تاریخ تولد | سال ۸۴۰ق |
| زادگاه | روستای کفَرعیما(جبل عامل) |
| تاریخ وفات | سال ۹۰۵ق |
| محل دفن | روستای کفَرعیما |
| شهر وفات | روستای کفَرعیما |
| خویشاوندان سرشناس | شیخ جمال‌الدین احمد |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید حسین بن مساعد حسینی • سید علی بن عبدالحسین موسوی حسینی |
| محل تحصیل | کربلا |
| اجازه روایت از | شیخ علی کفعمی |
| تألیفات | مصباح کفعمی • البلد الامین و الدرع الحصین • المقام الاسنی فی تفسیر الاسماء الحسنی • محاسبة النفس اللوامه و ... |
تقی‌الدین ابراهیم بن علی عاملی کَفعَمی (۸۴۰-۹۰۵ق)، از عالمان شیعه در قرن نهم هجری. وی در جبل عامل لبنان می‌زیسته و نسبش به حارث همدانی می‌رسد. وی تألیفات متعددی در علوم مختلف دارد. المصباح و البلد الامین از جمله آثار مشهور او در ادعیه و زیارات است.
ولادت و نسب
تقی الدین، ابراهیم بن علی عاملی کفعمی در سال ۸۴۰ق، در روستای کفَرعیما از منطقه جبل عامل متولد شد. آقا بزرگ تهرانی ولادت او را ۸۲۸ق ذکر می‌کند.
نسب وی به حارث همدانی، صحابی حضرت علی(ع) می‌رسد. کفعمی نیز در پایان کتاب مصباح، خود را حارثی معرفی کرده است. کفعمی منسوب به روستای کفرعیما است در نزدیکی جِبشیت و هم اکنون تنها آثار ویرانه‌های این روستا باقی و خالی از سکنه است.
خاندان کفعمی
پدر وی، شیخ علی کفعمی، از علمای منطقه بود. و کفعمی نزد وی تحصیل کرد و از او اجازۀ نقل حدیث دریافت کرد.
وی دو برادر به نام‌های شمس الدین محمد(متوفای ۸۸۶ق) و جمال الدین احمد دارد که هر دو از علما بودند. شیخ شمس الدین محمد، جد بزرگ شیخ بهایی است و شیخ جمال الدین احمد مؤلف کتاب «زبدة البیان فی عمل شهر رمضان» است. شیخ جمال الدین ظاهرا قبل از ابراهیم کفعمی رحلت نموده است.
اساتید
کفعمی اساتید فراوانی داشته که در کتب رجال و تراجم به آنها اشاره شده است. سه تن از معروف‌ترین اساتید او عبارتند از:
- علی بن حسن کفعمی پدر او که اجازۀ روایت نیز به او داده است.
- سید حسین بن مساعد حسینی، مؤلف کتاب «تحفة الأبرار فی مناقب الأئمة الأبرار»
- سید علی بن عبدالحسین موسوی حسینی، مؤلف کتاب «رفع الملامة عن علی علیه‌السلام فی ترک الإمامة»
تألیفات
ابراهیم کفعمی در علوم مختلف چون (عرفان، سیر و سلوک، ادبیات، شعر، تاریخ، دعا و زیارات) تألیفاتی دارد. مصباح و البلد الامین از مشهورترین آثار کفعمی است. سید محسن امین در اعیان الشیعة ، آثار متعددی برای او می‌شمارد.
صحیفه سجادیه
صحیفه سجادیه به خط کفعمی از نسخه‌های قدیمی صحیفه است که سالیان قبل از ایران خارج شده و مفقود شده بود؛ اما با تلاش‌های بسیار در حوزه شبه قاره شناسایی شد و توسط شخصیت‌های فرهنگی به قم انتقال یافت که در نهایت چاپ و منتشر شد. این نسخه، علاوه بر ۵۴ دعای صحیفه‌های دیگر، چهار دعا بیشتر دارد.
اشعار و خطابه‌های ادبی
کفعمی ادیب هم بوده است. وی خطبه قرانی دارد که تلمسانی عالم اهل سنت از وی به خاطر این خطبه ستایش کرده است. وی خطبه‌ای درباره روز غدیر دارد که به قصیده رائیه شهرت دارد.
| بحقّک مولای فاشفع لمن | أتاک بمدح شفاء الصدور | |
| هو الجبعی المسیء الفقیر | إلی رحمات الرحیم الغفور | |
| من الحسنات خلا قدحه | فما من فتیل و لا من نقیر | |
| خطایاه تحکی رمال الفلاة | و وزن اللکام و أحد و ثور | |
| و شیخ کبیر له لمّة | کساها التعمّر ثوب القتیر |
کفعمی در بیان دیگران
میرزا عبدالله افندی صاحب ریاض العلماء می‌نویسد:
- «شیخ اجل، عالم فاضل و فقیه کامل، مرحوم کفعمی از بزرگان علمای اصحاب بود. عصر او به زمان ظهور شاه اسماعیل صفوی (اول) متصل شد. این بزرگمرد تاریخ تشیع در انواع علوم رایج مهارتی تام داشت و در علوم عربی ادبیات سرآمد عصر خویش بود.»
شیخ حر عاملی صاحب وسائل الشیعة می‌نویسد:
- «او شخصیتی مورد اطمینان، فاضل، ادیب، شاعر، عابد و پارسا بود.»
علامه امینی در الغدیر می‌نویسد:
- «شیخ تقی الدین ابراهیم بن علی حارثی همدانی خارفی عاملی کفعمی لویزی جبعی، یکی از چهره‌های درخشان قرن نهم هجری قمری می‌باشد که جامع علم و ادب بود.»
خیرالدین زرکلی، از شخصیت‌نگاران اهل سنت می‌گوید:
وفات
شیخ ابراهیم کفعمی در کربلا سکونت داشت و وصیت کرده بود آنجا دفن شود اما در اواخر عمر خود سفری به زادگاه خویش نمود و در سال ۹۰۵ق و در سن ۶۵ سالگی در روستای کفرعیما در نزدیکی روستای جِبشیت جهان را وداع گفت.
کشف آرامگاه
از جمله وقایع پس از وفات کفعمی آن است که روستای کفرعیما در اثر حوادث روزگار خراب شد و از قبر کفعمی نیز اثری بر جای نماند، امّا بعد از سال‌ها (بعد از قرن ۱۱ هجری) یک سنگ قبر توسط کشاورزی پیدا شد که بر روی آن نوشته شده بود: هذا قبر الشیخ إبراهیم بن علی الکفعمی رحمهُ الله. مردم که از این واقعه آگاه شدند محل قبر او را بازسازی و تعمیر نمودند و هم اکنون نیز مرقدش زیارتگاه شیعیان است.
پانویس
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج ۲، ص۱۸۴.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ج۳، ص۳ و ۱۴۳.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج ۲، ص۱۸۵.
- ↑ نرم افزار جامع فقه اهل بیت.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج ۲، ص۱۸۵ و ۱۸۶.
- ↑
- ↑ تلمسانی، نفح الطیب، ج ۷، ص۳۴۰.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج ۲، ص۱۸۶ به بعد.
- ↑ کفعمی، المقام الاسنی، ۱۳۷۱ش، ص۱۰.
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ ق، ج۱، ص۲۱.
- ↑ حرعاملی، امل الآمل، ج۱، ص۲۸.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۳۹۷ق، ج۱۱، ص۲۱۳.
- ↑ زرکلی، الاعلام، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۵۳.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج ۲، ص۱۸۴.
منابع
- کفعمی، ابراهیم بن علی، المقام الاسنی، قم، مؤسسة قائم آل محمد، ۱۳۷۱ش.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دار التعارف، ۱۴۲۱ق.
- تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، بیروت، دار الاضواء.
- تلمسانی، احمد بن مقری، نفح الطیب من غصن الاندلس الرطیب، بیروت، دار صادر.
- افندی، عبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۱ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، بغداد، مکتبة الاندلس.
- امینی، عبدالحسین، الغدیر، بیروت، دار الکتب العربی، ۱۳۹۷ق.
- زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم، ۱۳۸۹ق.
- مرکز تحقیقات کامپیوتری نور، نرم افزار جامع فقه اهل بیت.